ΠΑΡΚΟ ΚΑΙ ΛΥΜΑΤΑ

Στην ανακοίνωσή του ο Φορέας Διαχείρισης (εφεξής Φ.Δ.) του πάρκου «Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης» ¨Αντώνης Τρίτσης¨ (εφεξής Πάρκο), στις 23-9-2018, προτρέπει όσους ¨οικολόγους και ακτιβιστές… καλοπροαίρετους ή μη¨(sic) να διαβάσουν ¨τι σημαίνει ανακύκλωση υδάτων (πχ Reclaimed or recycled water … ) στη Wikipedia¨¹. Και όντως το κάναμε! Εκεί λοιπόν² διαπιστώνεται ότι οι μέθοδοι καθαρισμού του νερού εξαρτώνται (όπως είναι λογικό) από την προέλευσή τους και από το σκοπό για τον οποίο πρόκειται να χρησιμοποιηθούν. Δηλαδή: καθορίζεις τι θέλεις να κάνεις με το νερό που θα προκύψει, και μετά αποφασίζεις ποια είναι η κατάλληλη μεθοδολογία, με βάση την επιστημονική βιβλιογραφία. 

Διαφωνία για τη χρήση αλλά συμφωνία για τη … χρησιμότητα

Στην περίπτωσή μας όμως, φαίνεται ότι το κάρο έχει μπει μπροστά από το άλογο: ο μεν ΦΔ στην απόφασή του αρ. 196/17-5-2018 μιλάει για ¨προϊόν επεξεργασίας … κατάλληλο για την συνεχή τροφοδότηση των τεχνητών υγροτόπων του Πάρκου¨³ (και μάλιστα η αναφορά αυτή γίνεται δύο φορές στην παραπάνω απόφαση), η δε ΕΥΔΑΠ που κάνει την πρόταση⁴ , μιλά για την ¨εγκατάσταση μονάδας καθαρισμού λυμάτων, εντός του Πάρκου, με σκοπό τα επεξεργασμένα λύματα να χρησιμοποιηθούν για την άρδευση του Πάρκου¨ άρα η πρόταση αφορά τελείως άλλη χρήση! Παρ΄ όλα αυτά φαίνεται ότι οι δύο πλευρές θεώρησαν ότι αυτή η «λεπτομέρεια» δεν είναι σημαντική για να …χαλάσει η συμφωνία και έτσι πάρθηκε η απόφαση! Αφού όμως η απαραίτητη διαδικασία καθαρισμού διαφέρει, σε τι ακριβώς συνίσταται η συμφωνία; Σε κάθε περίπτωση ένα είναι ξεκάθαρο: η απόφαση του ΦΔ είναι άκυρη, με βάση τη ρητή προϋπόθεση που ο ίδιος θέτει, για το ότι η μονάδα εγκρίνεται υπό την προϋπόθεση ότι το νερό θα χρησιμοποιηθεί στις λίμνες.

Είναι μάλλον λογικό να σκεφτούμε πλέον ότι οι δύο πλευρές (που συμφωνούν διαφωνώντας για το πώς θα χρησιμοποιηθεί το νερό) έχουν πάρει την απόφαση όχι στη βάση των αναγκών του Πάρκου ή κάποιων οικολογικών κινήτρων, αλλά απλά επειδή πρόκειται για μία επιχειρηματική δραστηριότητα. Δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά που αυτό που πραγματικά μετράει είναι τα κέρδη και αφού αυτό εξασφαλιστεί ψάχνουν να βρουν μια δικαιολογία πασπαλισμένη με περιβαλλοντική ευαισθησία για να το χωνέψουμε. Το σενάριο είναι χιλιοπαιγμένο: βρίσκουμε ένα χώρο –δημόσιο- , σχεδιάζουμε μία επένδυση που φέρνει χρήματα (πρόσφατα η ΕΥΔΑΠ πήρε βραβείο επιχειρηματικότητας, προσέξτε: όχι περιβαλλοντικής διαχείρισης, αλλά ικανότητας εξαγωγής κέρδους), και μετά το ντύνουμε με τα κατάλληλα επιχειρήματα για να γίνει αποδεκτό.

Νερό λυμάτων στη λίμνη: αν δεν έχει ψάρια γιατί όχι;

Αλήθεια, θα μπορούσε κάποια μεθοδολογία να οδηγήσει στην παραγωγή καθαρού νερού για τις λίμνες; Θα αποτελούσε μία λύση στο πρόβλημα έλλειψης νερού για το Πάρκο; Καταρχήν να πούμε ότι όλη η διεθνής βιβλιογραφία είναι από πολύ επιφυλακτική για τη συγκεκριμένη χρήση, έως κάθετα αντίθετη. Και είναι λογικό: οι λίμνες του Πάρκου είναι ένα σύστημα κλειστό σε πολύ μεγάλο βαθμό, αφού δεν είναι ούτε φυσικές ούτε και τεχνητές με την έννοια των λιμνών που σχηματίστηκαν από φράγματα και συγκεντρώνουν νερό από βουνά (πχ λίμνη Πλαστήρα). Πρόκειται για λεκάνες που πληρώθηκαν με νερό της ΕΥΔΑΠ αρχικά, και τα στεγανωτικά που προστέθηκαν στους πυθμένες φροντίζουν στη διατήρηση αυτών των υδάτων, ενώ όταν χάνεται μία ποσότητα, το νερό πρέπει να αντικαθίσταται (πχ με νερό γεώτρησης). Από την άλλη τα λύματα έχουν έντονα μεταβλητή σύσταση, ανάλογα με την ώρα πρόσληψης, την εποχή κλπ (μεταβλητή σύσταση σε μικρόβια, καθαριστικά προϊόντα, θερμοκρασία κλπ). Αυτό σημαίνει ότι νερό ακόμα και πολύ μικρής περιεκτικότητας σε μικρόβια ή σε νιτρικά και φωσφορικά άλατα (νερό δηλαδή που έχει υποστεί την καλύτερη δυνατή επεξεργασία), καθώς εισέρχεται σε ένα κλειστό οικοσύστημα, θα προκαλεί σταδιακά συσσώρευση των φορτίων που μεταφέρει (μικροβιακών, μετάλλων, ιόντων κ.ά), αφού ο σκοπός είναι η λίμνη να είναι στεγανή, δηλαδή το νερό να παραμένει όσο γίνεται περισσότερο μέσα της. Στην περίπτωση των λιμνών, δεν υπάρχει μέθοδος επεξεργασίας με τέτοια ευελιξία στη μεταβλητότητα της σύστασης των λυμάτων! Είναι περίεργο που επιστήμονες κύρους, όπως αυτοί που πλαισιώνουν το ΔΣ του ΦΔ αγνοούν αυτά τα επιστημονικά δεδομένα⁵, και καλούν την ΕΥΔΑΠ να τους παράσχει νερό για τη λίμνη…

Υπάρχει χρήση του νερού λυμάτων: το πετάμε!

Άλλωστε μια ματιά στη βιβλιογραφία αρκεί για να γίνει κατανοητό το πού χρησιμοποιείται το νερό που έχει ανακτηθεί με επεξεργασία λυμάτων. Η πρώτη (μακράν) χρήση του είναι η … απόρριψή του στη θάλασσα, διεθνώς αλλά και στη χώρα μας, όπως συμβαίνει με όλο το επεξεργασμένο νερό τόσο της Ψυτάλλειας (ΚΕΛΨ) όσο και στη Μεταμόρφωση (ΚΕΛΜ). Η θάλασσα σε αντίθεση με μία λίμνη, ως ανοιχτό σύστημα, αναμειγνύει το ανακυκλωμένο νερό και αραιώνει τα φορτία που μεταφέρει. Η επιβάρυνσή της, που δεν μπορεί να αποφευχθεί εντελώς, είναι όμως μικρότερη από την απόρριψη των λυμάτων σε αυτήν χωρίς καμία επεξεργασία (όπως γινόταν πριν την εγκατάσταση του ΚΕΛ Ψυτάλλειας). 

Κάτοικος Δυτικής Αθήνας, στη Ναμίμπια Αφρικής

Πέρα από την απόρριψη, οι συνηθέστερες χρήσεις είναι: πλύσιμο πεζοδρομίων, οικοδομικές εργασίες, κατακράτηση σκόνης στα έργα, πυρόσβεση, βιομηχανική χρήση, χρήση σε τουαλέτες. Οι παραπάνω χρήσεις δείχνουν ότι αποφεύγεται κάθε χρήση που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου ή άλλων οργανισμών (φυτών ή ζώων). Φυσικά υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις: προγράμματα για παραγωγή νερού που προσεγγίζει το πόσιμο στην υποσαχάρια Αφρική, ή χρήσης του σε κήπους σε περιοχές με πολύ μεγάλη ξηρασία (περιοχές στην Αμερική), και σε περιοχές που πλήττονται από ερημοποίηση (Αυστραλία). Αν για έναν Αφρικανό το δίλημμα είναι να μην έχει καθόλου νερό, ή να έχει πρόσβαση σε νερό από βρόμικους νερόλακκους με παράσιτα από τη μία, και να του προμηθεύσουν νερό ανακυκλωμένο, (και με πολυδάπανα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από διεθνείς οργανισμούς και δεν εκπονούνται με σκοπό το κέρδος), από την άλλη, το ερώτημα για μας είναι: είναι αυτή η δική μας περίπτωση; Είμαστε πράγματι σε ένα σημείο που τη χώρα πλήττει εξαντλητική λειψυδρία, έχουμε φτάσει στο σημείο να έχουμε πχ ανάγκη προγράμματα αφαλάτωσης (επίσης ακριβά); Αν όχι, γιατί συζητάμε σε τέτοια βάση; 

Να σε κάψω Γιάννη να σ΄ αλείψω λάδι…

Η ειρωνεία βέβαια είναι ότι το πρόβλημα έλλειψης νερού στο Πάρκο δεν προκλήθηκε από δραματική μείωση των βροχοπτώσεων, ή όπως ακούσαμε πρόσφατα στο Δημοτικό Συμβούλιο, από την απειλή της κλιματικής αλλαγής (!) (επιχείρημα που υιοθετεί και η εισήγηση της ΕΥΔΑΠ στη συνεδρίαση του ΦΔ (17-5-18)), αλλά επειδή η ίδια η ΕΥΔΑΠ έκοψε το νερό !! Ενώ παράλληλα έπαιξε σοβαρό ρόλο και ο πρόσφατος εγκιβωτισμός του ρέματος της Εσχατιάς που τροφοδοτούσε το Πάρκο, από τα έργα ΑΚΤΩΡΑ – ΕΥΔΑΠ. Αλλά τώρα η εταιρεία που προκάλεσε πτώση της στάθμης του νερού των λιμνών, βρήκε τη «σωτηρία» στη χρήση των λυμάτων… 

Πότισμα για το Πάρκο ή για …ριζοχώραφα;

Εδώ ο ΦΔ προσπαθεί να διατυπώσει ένα «πονηρό» επιχείρημα: Λέει λοιπόν (ανακοίνωση 23-9-18) ότι θα ποτίζουμε το Πάρκο με τα λύματα και έτσι θα γίνει εξοικονόμηση νερού (υπονοώντας ότι εντάξει, το νερό των λυμάτων δε θα πάει στη λίμνη). Αυτό που πήγαινε από τις γεωτρήσεις στο πότισμα θα πάει στη λίμνη και το πότισμα θα καλυφθεί από τα λύματα. Πρόκειται για λαθροχειρία. Αρχικά για να ισχύει αυτό, θα έπρεπε να έχουμε στοιχεία για την κατανάλωση νερού στο Πάρκο και την ακριβή κατανομή του σε αρδευτικό, πλήρωση λιμνών, άλλες ανάγκες. Τέτοια μελέτη δεν  φαίνεται να υπάρχει. Κατά δεύτερο, το απαιτούμενο νερό για πότισμα δένδρων είναι ίσως χρήσιμο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Τους υπόλοιπους 8 μήνες δεν νομίζουμε να ποτίζει κανείς τα δένδρα του Πάρκου … (εδώ που τα λέμε κανείς δεν τα ποτίζει σχεδόν ποτέ). Ποιο άλλο πότισμα χρειάζεται; Οι εκτάσεις γκαζόν δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλης έκτασης, και καλλιέργειες λαχανικών ή περιβόλια δεν υπάρχουν εξ΄ όσων γνωρίζουμε. Εκτός αν τα λύματα προορίζονται για τις καλλιέργειες του Σερπιέρη στο νότιο τμήμα του Πάρκου (κοντά στο σημείο που στήνεται και η χαβούζα…). Για να διατυπώνει κάποιος ένα σοβαρό επιχείρημα, πρέπει να δίνει αριθμούς, στοιχεία και τέτοια δεν καταθέτει ο ΦΔ. Αντίθετα τα στοιχεία της ΕΥΔΑΠ για το ωφέλιμο επεξεργασμένο νερό μας προξενούν μεγάλες ανησυχίες: Η ΕΥΔΑΠ⁴ μιλά για παραγωγή 400 κυβικών μέτρων την ημέρα σε πρώτη φάση και 600 σε επόμενη, ποσό τεράστιο για να μιλάμε για άρδευση! Πού θα πηγαίνει όλο αυτό το νερό; Η παροχή που προτείνεται, (αγωγός αποχέτευσης Φ700 στη συμβολή Λ. Φυλής και Καπετάν Βέρα) δίνει μέγιστο όγκο 500 κυβικά μέτρα την ώρα, δηλαδή 12.000 κυβικά τη μέρα (20 φορές περισσότερο από τη δυναμικότητα της μονάδας!). Τα ερωτήματα που δεν απαντώνται είναι: ποιο είναι το πηλίκο ωφέλιμου όγκου προς την παροχή; Με ποια αποτελεσματικότητα λειτουργεί; Με άλλα λόγια τι θα απορροφά η μονάδα από αυτά τα 12.000 κυβικά την ημέρα; Αν παίρνει πάνω από τα ωφέλιμα κυβικά (600), τι θα γίνονται τα υπόλοιπα; Αν η μονάδα λειτουργεί με λίγο περισσότερο από τα 600 κυβικά, με δυνατότητα 20πλάσιας παροχής, ποιος εγγυάται ότι αυτή η δυνατότητα δεν θα αξιοποιηθεί μελλοντικά; Γιατί να μην είναι κανείς υποψιασμένος ότι μία μονάδα που ξεκινά τώρα, αύριο δεν θα γίνει απόπειρα επέκτασής της; Σημειώνεται πάντως ότι αυτή τη στιγμή το ΚΕΛ Μεταμόρφωσης επεξεργάζεται 11.000 κυβικά βοθρολύματα και 10.000 κυβικά αστικά λύματα⁶ (όση η παροχή περίπου του αγωγού που έχει επιλεγεί για τη μονάδα του Πάρκου. Αν δηλαδή τελικά δουλέψει στο 100% της δυνατότητας, θα έχουμε μία Μεταμόρφωση μέσα στο Πάρκο!

Χωράνε αυτά και άλλα τόσα

Το έργο της ΕΥΔΑΠ μιλά⁴ για δεξαμενή αποθήκευσης νερού άρδευσης και αντλιοστάσιο άρδευσης, αδιευκρίνιστου μεγέθους. Αν υποθέσουμε ότι η δεξαμενή έχει χωρητικότητα ίση με το ωφέλιμο (600 κυβικά μέτρα, πχ 5 μ x 20 μ x 6 μ, αν ήταν ορθογώνιο κτίσμα), γίνεται κατανοητό ότι οι εγκαταστάσεις μαζί με τα 3 κοντέινερ 13 μέτρων το καθένα, το αντλιοστάσιο τροφοδοσίας, και άλλες δύο μονάδες προεπεξεργασίας και απολύμανσης, συγκροτούν ένα σύστημα σοβαρής παρέμβασης (και όγκου) μέσα στο χώρο του Πάρκου. Και αυτό με την προϋπόθεση ότι όλο το ωφέλιμο θα αδειάζει κάθε μέρα, γιατί αν η δεξαμενή προορίζεται για αποθήκευση νερού για περισσότερο από μία ημέρα, θα πρέπει να έχει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις.

Βιολογικά φυτά δε σημαίνει αλμυρά φυτά με μικρόβια

Πριν βέβαια από όλα αυτά θα έπρεπε να έχουμε αποδεχθεί την καταλληλότητα επεξεργασμένου νερού για αρδευτικούς σκοπούς. Και εδώ όμως τα πράγματα δεν είναι όπως μας τα παρουσιάζουν: Διεθνείς μελέτες⁵ επισημαίνουν ότι ¨η άρδευση με τα λύματα … εκτός από την εισαγωγή κάποιων βιολογικών και χημικών επικίνδυνων παραγόντων, μπορεί να προκληθεί διαταραχή των εδαφικών μικροβιακών κοινοτήτων και συνεπώς των ζωτικών λειτουργιών που επηρεάζουν τη γονιμότητα του εδάφους. Οι συνέπειες αυτών των διαταραχών εξακολουθούν να είναι ελάχιστα κατανοητές¨. Πρόκειται για πανεπιστημιακή έρευνα που παραθέτει το λήμμα της wikipedia στο οποίο ο ΦΔ μας παρέπεμψε!! (μας προτρέπουν να διαβάσουμε, αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι του φορέα, μάλλον δεν φρόντισαν να το κάνουν!). Τι άλλο μας λένε οι έρευνες; Μεταξύ άλλων μπορεί κανείς να βρει: κίνδυνο ώσμωσης άρα αφυδάτωσης των φυτών που ποτίζονται, επειδή το νερό είναι πλούσιο σε άλατα (σκεφτείτε ότι το υφάλμυρο νερό που εξορύσσεται από κάποιες γεωτρήσεις είναι ακριβώς για αυτό το λόγο ακατάλληλο). Κίνδυνος μόλυνσης ανθρώπων, επειδή τα παραγόμενα αερολύματα κατά το πότισμα περιέχουν μικροοργανισμούς, ορισμένοι από τους οποίους είναι παθογόνοι. Ο «πονοκέφαλος» του επεξεργασμένου νερού που είναι η υψηλή του περιεκτικότητα σε βόριο (βορικό οξύ και άλατα), διότι σημαντικό μέρος των λυμάτων περιέχουν πλήθος καθαριστικών (απορρυπαντικά, σαπούνια, άλατα πλυντηρίων πιάτων, καθαριστικά σώματος). Για την απαλλαγή του νερού από αυτά τα άλατα δεν υπάρχει ακόμα ομόφωνη γνώμη⁷, ενώ οι μέθοδοι μείωσής τους (για εξαφάνιση δε γίνεται κουβέντα) έχουν μεγάλο κόστος.

Πάρκα, ξενοδοχεία και άλλες άσχετες συγκρίσεις 

Και όμως ο ΦΔ και η ΕΥΔΑΠ, μαζί με όσους υποστηρίζουν τη μονάδα επεξεργασίας, (όπως Δημοτικοί Σύμβουλοι της Αλληλεγγύης  στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Πέμπτης 15-11-18) μας διαφημίζουν τη λειτουργία σταθμών επεξεργασίας λυμάτων ¨εδώ και μισόν αιώνα στα πάρκα και στους κήπους στην Ευρώπη¨¹. Η αλήθεια είναι ότι, πέρα από κάποιες διαφημίσεις, τα πάρκα στα οποία  όντως λειτουργούν κέντρα επεξεργασίας λυμάτων είναι ελάχιστα και σε αυτά δεν καθαρίζονται αστικά λύματα από τις αποχετεύσεις της πόλης, αλλά λύματα που παράγονται από τους επισκέπτες του πάρκου. Πχ σε πάρκο σε νησί στην πολιτεία Μέρυλαντ, στις ΗΠΑ, με 1.000.000 επισκέπτες το χρόνο, συγκεντρώνουν τα λύματα από τις τουαλέτες του πάρκου, τα επεξεργάζονται και μετά τα απορρίπτουν στη θάλασσα που περιβάλλει το νησί. Ο λόγος που το κάνουν είναι ότι τα κύρια λύματα είναι καθαριστικά προϊόντα (σαπούνι) που ακριβώς επειδή χωρίς επεξεργασία θα κατέληγαν στη γειτονική θάλασσα, θα δημιουργούσαν φαινόμενα ευτροφισμού (λόγω των νιτρικών αλάτων). Η μικρή μονάδα που λειτουργεί εκεί, ανακυκλώνει συνολικά 5 περίπου κυβικά μέτρα νερού την ημέρα (!). Πράγματι, αν σκεφτούμε ότι η παραπάνω επισκεψιμότητα αντιστοιχεί σε 3.000 τουρίστες την ημέρα, κατά μέσο όρο, από τους οποίους χρησιμοποιούν τις τουαλέτες ας πούμε (γενναιόδωρα) 500, με κατανάλωση νερού περίπου 10 λίτρα το άτομο μας κάνει 5.000 λίτρα ή 5 κυβικά μέτρα. Υπάρχει καμία αναλογία με το Πάρκο Τρίτση; Καμία. Εδώ μιλάμε για 600 κυβικά τη μέρα και όχι για 5, με δυνατότητα να επεκταθεί 20 φορές, μιλάμε για λύματα από αποχέτευση και όχι από τους επισκέπτες του Πάρκου, μιλάμε για χρήση του για πότισμα ή για τη λίμνη και όχι για απόρριψη. Όλα διαφέρουν: όγκος, προέλευση, χρήση. Αλήθεια, πόσοι έχετε επισκεφτεί το Πάρκο Τρίτση και χρειαστήκατε να επισκεφτείτε τουαλέτα; Μιλάμε για ασήμαντη παραγωγή λυμάτων από το ίδιο το Πάρκο.

Αντίθετα υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις ανακύκλωσης νερού σε ξενοδοχειακές μονάδες. Και εδώ δεν μπορεί να βρεθεί καμία αναλογία με το Πάρκο: Τα ξενοδοχεία έχουν βιολογικούς καθαρισμούς ούτως ή άλλως (υποχρεωτικά), ανακυκλώνουν μικρές ποσότητες λυμάτων (μία μονάδα με 200 τουρίστες, παράγει 20 κυβικά την ημέρα, αν υπολογίσουμε 100 λίτρα κατανάλωση ανά άτομο - η κατανάλωση είναι μικρότερη από την οικιακή, η οποία είναι κατά μέσο όρο 180 λίτρα την ημέρα ανά άτομο, διότι στο ξενοδοχεία ο τουρίστας δεν καταναλώνει νερό για μαγείρεμα, πλύσιμο πιάτων και ρούχων, που απορροφούν αρκετές ποσότητες). Επίσης απορρίπτουν το ανακυκλωμένο νερό στη θάλασσα, ενώ χρησιμοποιούν ένα τμήμα του για το πότισμα του γκαζόν, γηπέδων τένις κλπ. Τα είδη που ποτίζονται στις περιπτώσεις αυτές δεν είναι είδη που προορίζονται για τροφή (πχ καλλιέργειες)  ούτε δένδρα μεγάλης διάρκειας ζωής, στα οποία οι κίνδυνοι μακροχρόνιας συσσώρευσης αλάτων και μικροβίων είναι καταγεγραμμένοι σε διάφορες έρευνες⁸. Το γκαζόν πιθανόν δε συσσωρεύει με τον ίδιο ρυθμό τα ιόντα εφόσον κόβεται συχνά, παρόλα αυτά και εδώ υπάρχουν προβλήματα, απαιτούνται συχνές μετρήσεις, ενώ το έδαφος στο οποίο καλλιεργείται το γκαζόν, μακροπρόθεσμα υποβαθμίζεται από τη χρήση του νερού από λύματα.

Ένα σουρωτήρι που μάλλον μοιάζει με ρακέτα του τένις

Το πιο σημαντικό όμως πρόβλημα πάνω και πέρα από όλα τα υπόλοιπα, είναι οι μικροοργανισμοί των λυμάτων από τους αγωγούς αποχέτευσης. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι απαλλαγής από τα μικρόβια· μεταξύ των πιο συνηθισμένων, η χρήση χλωρίου, η χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας, η χρήση αντιβιοτικών και το φιλτράρισμα με μεμβράνες. Πολλές φορές χρησιμοποιείται συνδυασμός των παραπάνω μεθόδων, αλλά το βέβαιο είναι ότι δεν υπάρχει απόλυτη απαλλαγή από τους μικροοργανισμούς (μόνο μείωσή τους) και το πρόβλημα αυτό απασχολεί ένα μεγάλο μέρος της επιστημονικής έρευνας. Η ΕΥΔΑΠ προτείνει για το Πάρκο τη μέθοδο MBR(membrane bioreactor) που αποτελεί συνδυασμό δράσης κάποιων μικροοργανισμών για την αποικοδόμηση του οργανικού υλικού των λυμάτων, και μεμβρανών (κεραμικών ή πολυμερών)με μικρούς πόρους για την κατακράτηση μικροβίων και μεγάλων οργανικών μορίων (κυρίως συσσωματώματα)⁹. Όπως γίνεται κατανοητό, στη μεθοδολογία αυτή το κρίσιμο στοιχείο είναι το μέγεθος των πόρων της μεμβράνης. Όσο μικρότερη η διάμετρος των πόρων, τόσο πιο αποτελεσματικά γίνεται η κατακράτηση των μικροβίων (και ανεβαίνει το κόστος των μεμβρανών. Ενδεικτικά, μεμβράνες με διάμετρο 0,80 μm (λιγότερο από ένα εκατομμυριοστό του μέτρου) συγκρατούν μόνο το 39% των μικροβίων, ενώ η αποτελεσματικότητα ανεβαίνει στο 90% με μεμβράνες που οι πόροι τους έχουν διάμετρο 0,22μm. Ωστόσο στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι ακόμα και στην τελευταία περίπτωση, οι ιοί πρακτικά δεν μπορούν να απομακρυνθούν από τα λύματα. Οι πιο σύγχρονοι MBR χρησιμοποιούν μεμβράνες με πόρους διαμέτρου 0,01 μm (το μέγιστο) έως 0,003 μm. Η πρόταση όμως της ΕΥΔΑΠ αναφέρεται σε απομάκρυνση σωματιδίων ¨ανάλογα με την απαίτηση του κατασκευαστή των μεμβρανών¨⁴ άνω του 1 mm!! Αυτό σημαίνει ότι το κείμενο της ΕΥΔΑΠ μιλά για πόρους 333.000 φορές μεγαλύτερους από τα μεγέθη που αναφέρονται στη βιβλιογραφία – πρακτικά κανένα μικρόβιο δεν φιλτράρεται με τον τρόπο αυτό (όλα τα μικρόβια είναι μικρότερα από 0,1 mm), για να μη μιλήσουμε για μεγάλα οργανικά μόρια, τοξίνες κλπ. Αν δεν είναι αποτέλεσμα άγνοιας, μιλάμε για επικίνδυνα μέτρα αλλά «λογικά» αν τα εντάξουμε στο πλαίσιο του χαμηλού κόστους – μεγάλου κέρδους. Οι κάτοικοι ωστόσο μπορούμε να ανεχτούμε αυτό το μείγμα επικίνδυνης ασχετοσύνης και ανάλγητης κερδοσκοπίας;

Στην αντίρρησή μας αυτή φρόντισε να μας απαντήσει¹⁰ ο επικεφαλής της «Αλληλεγγύης» ότι το έργο περιλαμβάνει και άλλες μεθόδους, όπως η χρήση υπεριώδους και η χλωρίωση (και όχι αποχλωρίωση, όπως εκ παραδρομής ανέφερε). Στην περίπτωση αυτή όμως, πλέον δε μιλάμε για MBR. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ακόμη και ο συνδυασμός των διαφόρων μεθόδων, δυστυχώς δεν εγγυάται νερό απαλλαγμένο από μικρόβια. Πόσο μάλλον που οι πόροι που προβλέπονται είναι μόνο …για να κρατούν χαλικάκια. Έπειτα, η χρήση χλωρίου στο νερό της δεξαμενής, προϋποθέτει μετά και αποχλωρίωση (δηλαδή απομάκρυνση του χλωρίου από το νερό) γιατί αλλιώς το νερό απαγορεύεται να χρησιμοποιηθεί για πότισμα (τα φυτά ανεξαρτήτως είδους είναι ευαίσθητα στο χλώριο), μεθοδολογία με αρκετό κόστος. Φυσικά δεν έχουν καν σκεφτεί ή προβλέψει μία τέτοια διαδικασία στο έργο. Οπότε πού καταλήγουμε; Στη – λογική – απόρριψη αυτού του νερού στην αποχέτευση και από εκεί στην Ψυτάλλεια.

Μια σχετικά άγνωστη πλευρά της ανακύκλωσης νερού είναι ότι πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι στο νερό από λύματα μπορεί να επιβιώνουν μικρόβια που έχουν αποκτήσει ανθεκτικότητα σε αντιβιοτικά. Ο παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ¹¹ ότι η βακτηριακή ανθεκτικότητα είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα για την ανθρώπινη υγεία παγκοσμίως, με αποτέλεσμα το ίδρυμα έρευνας νερού (WRF) να δέχεται προτάσεις χρηματοδότησης σχετικών ερευνών σε νερά προερχόμενα από λύματα(δημοσίευση 29-8-2018).

Η κάλυψη των αναγκών του Πάρκου είναι προσχηματική

Ας συνοψίσουμε: το νερό από λύματα είναι παντελώς ακατάλληλο για τη λίμνη. Επικίνδυνο για τα φυτά (πότισμα). Άρα άσχετο με τις ανάγκες του πάρκου. Όπου χρησιμοποιείται διεθνώς, τα παραδείγματα δεν έχουν καμία επαφή με το Πάρκο Τρίτση. Δε μένει τίποτε άλλο παρά για μία επενδυτική κερδοσκοπική δραστηριότητα, που δεν έχει καμία οικολογική φιλοπεριβαλλοντική πτυχή.

Κάτι άσχημο μυρίζει εδώ…

Η ανησυχία των κατοίκων για τις οσμές που συνοδεύουν μία μονάδα βιολογικού καθαρισμού, είναι προφανείς. Η ΕΥΔΑΠ διαβεβαιώνει (και μαζί της όλοι οι φανατικοί που προμοτάρουν την επένδυση) ότι η διαδικασία θα είναι άοσμη. Ωστόσο δεν λένε τίποτε για το ποια θα είναι αυτή η εξελιγμένη τεχνολογία απομάκρυνσης των οσμών, ώστε να κρίνουμε με δεδομένα αν είναι τόσο καλή όσο υπόσχονται. Ποια τεχνολογία θα ακολουθηθεί; Πού έχει αυτή εφαρμοστεί; Ο ΦΔ μας ενημερώνει ότι θα εφαρμοστεί στο Ελληνικό. Μέχρι να το δούμε, δεν μπαίνει στον κόπο να μας προσφέρει ένα παράδειγμα όπου ήδη εφαρμόζεται; Ή πρέπει να μείνουμε ικανοποιημένοι μόνο με τις «διαφημίσεις των προσεχώς»;

Η αποκορύφωση ίσως της απάτης που έχει φορέσει οικολογικό μανδύα είναι το τι θα γίνεται η παραγόμενη λυματολάσπη. Η λεγόμενη «ιλύς»  είναι γνωστό ότι παράγεται σε κάθε μονάδα βιολογικού καθαρισμού και οι μνήμες της απόπειρας μεταφοράς της λυματολάσπης της Ψυτάλλειας στη χωματερή της Φυλής πριν λίγα χρόνια, που ξεσήκωσαν τους κατοίκους της Δυτικής Αθήνας, είναι νωπές. Εδώ οι ιθύνοντες προβλέπουν⁴ παραγωγή 12 κυβικών μέτρων λυματολάσπης την ημέρα, στη φάση πλήρους λειτουργίας της μονάδας. Τα στερεά αυτά υπολείμματα από την ανακύκλωση, πρέπει να υποστούν μία σειρά επεξεργασίες που περιλαμβάνουν ξήρανση, ανάμειξη με άλλα αδρανή υλικά κλπ. Η διαδικασία αυτή έχει μεγάλο κόστος και συνοδεύεται από παραγωγή έντονων οσμών, όπως το υδρόθειο. Σε ένα έργο που ο σκοπός είναι το κέρδος, δε θα περιμέναμε να γίνει αυτό το τρίτο – απαραίτητο – στάδιο επεξεργασίας και όντως η ΕΥΔΑΠ μας επιβεβαιώνει. Αυτό που δεν περιμέναμε είναι η απίθανη πρότασή της, να απορρίπτει τη λυματολάσπη πάλι μέσα στην αποχέτευση. Δηλαδή μας λένε ότι θα καθαρίζουν λύματα 600 κυβικών την ημέρα, θα παίρνουν από αυτή την επεξεργασία αφενός νερό που δεν μπορούν να το χρησιμοποιήσουν πουθενά (μάλλον θα το πετάνε πάλι στην αποχέτευση) και αφ΄ ετέρου 12 κυβικά στερεά υπολείμματα που μετά θα τα πετάνε και αυτά μέσα στις αποχετεύσεις, οπότε όλη η διαδικασία είναι σα να μην έγινε ποτέ! Πρόκειται για αποκάλυψη του γεγονότος ότι οι περιβαλλοντικές ευαισθησίες είναι στάχτη στα μάτια. Τι μένει; Τα χρήματα που θα πάρουν οι εταιρείες για το μεγάλο καλό που θα κάνουν, να καθαρίζουν νερό και να το πετάνε, ώστε να πάει παρακάτω στην Ψυτάλλεια για να ξανακαθαριστεί. Όπως και να έχει, η απόρριψη σε ένα σημείο του δικτύου αποχέτευσης 12 κυβικών μέτρων λάσπης, αν μη τι άλλο, θα προκαλέσει απόφραξη όλων των αγωγών της περιοχής σε σύντομο χρονικό διάστημα. Πόσο μάλλον που περιέχει κολλώδη υλικά, με προδιάθεση να επικάθονται στα τοιχώματα των αγωγών και να συσσωρεύονται εντός τους. Γίνεται κατανοητό ότι είναι μία «λύση» όχι μόνο απαράδεκτη οικολογικά αλλά και άκρως επικίνδυνη για όλο το δίκτυο αποχέτευσης της περιοχής. 

Μειώνουν το κόστος = Αυξάνουν τις οικολογικές επιπτώσεις

Μια σειρά άλλα προβλήματα σχετίζονται με τη συντήρηση τέτοιων μονάδων αλλά και με πιθανά ατυχήματα (πχ τι θα γίνει αν η μονάδα πάθει βλάβη; Αν δεν μπορεί να πετάει τη λυματολάσπη και αυτή αρχίσει να συσσωρεύεται ή αν το σύστημα εξουδετέρωσης οσμών δε λειτουργεί;). Οι μεμβράνες στο σύστημα MBR πρέπει να αντικαθίστανται με μεγάλη συχνότητα, γιατί λόγω μικρού μεγέθους πόρων (παραπάνω εξηγήθηκε αυτή η αναγκαιότητα) εύκολα κλείνουν, η λειτουργία τους σταματά (αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που η χρήση αυτού του συστήματος είναι περιορισμένη διεθνώς) και το συσσωρευμένο υλικό στους πόρους δημιουργεί στρώσεις (χρησιμοποιούν¹² τον όρο «κέικ» για αυτές τις κολλώδεις συγκεντρώσεις υλικού). Η συντήρηση των εγκαταστάσεων, οι συνεχείς μετρήσεις  μικροβίων που είναι απαραίτητες, η διαδικασία αποχλωρίωσης, η αντιμετώπιση των προβλημάτων από τα βορικά άλατα, η προσπάθεια που πρέπει να καταβληθεί ώστε το νερό να μη συμβάλλει στο φαινόμενο ευτροφισμού (που η λίμνη στο Πάρκο ήδη έχει σε κάποιο βαθμό), είναι θέματα που μια εταιρεία που θέλει να κερδίσει θα τα προσπεράσει ή θα προκρίνει τα πιο φθηνά (και άρα όχι τα αποδεκτά με επιστημονικά κριτήρια) μέτρα. Εμείς όμως δεν έχουμε κανένα λόγο να εμπιστευόμαστε μια τέτοια λογική. Πόσο μάλλον που το πλαίσιο λειτουργίας των εταιρειών, με αδιαφανή τρόπο, δεν επιτρέπει κανέναν έλεγχο από την πλευρά των  εργαζομένων στις περιοχές μας, καμία παρέμβαση από τους κατοίκους ή και τους επισκέπτες του Πάρκου. Η ίδια άλλωστε η διαδικασία έγκρισης που ακολουθήθηκε (συζήτηση στο ΦΔ και απόφαση το Μάιο, και μόλις 6 μήνες μετά οι κάτοικοι πληροφορούμαστε για πρώτη φορά τι συμβαίνει), η τήρηση της μυστικότητας από όλες τις πλευρές (ΦΔ, Δήμος και Αλληλεγγύη, που έχουν εκπρόσωπο στο ΔΣ του ΦΔ), οδηγούν σε ένα συμπέρασμα απλό: κρύβουν την υπόθεση γιατί φοβούνται τις αντιδράσεις του κόσμου. Είναι ξεκάθαρο ότι αυτό που ετοιμάζουν είναι απαράδεκτο, απειλητικό για το Πάρκο και πρέπει να σταματήσει κάθε απόπειρα υλοποίησής του. Παράλληλα επειδή ορισμένοι Δημοτικοί Σύμβουλοι της Αλληλεγγύης προσπαθούν να υπονομεύσουν την αναστολή της απόφασης, μέσα από προτάσεις για διαβούλευση με το ΦΔ, πρέπει να πούμε καθαρά ότι το ΔΣ του ΦΔ και όσοι συμμετέχουν σε αυτό είναι αναξιόπιστοι με τη στάση που κράτησαν στην όλη διαδικασία και αρχικά πρέπει να παραιτηθούν. Οι φορείς τους οποίους εκπροσωπούν ας αναδείξουν άλλους, με μεγαλύτερο σεβασμό στις ανάγκες του Πάρκου και των κατοίκων της περιοχής και μετά θα συζητήσουμε για διαβουλεύσεις. Πέρα από το ότι το θεσμικό πλαίσιο αποδείχθηκε ακατάλληλο και πρέπει να αλλάξει επίσης.

Πρώτα προκαλούν το πρόβλημα. Μετά κατηγορούν όσους αντιστέκονται στις ¨λύσεις¨ τους για … έλλειψη συνεργασίας και προτάσεων

Επειδή το σημείωμα αυτό αποσκοπεί στο να σχολιάσει μόνο τις πλευρές που σχετίζονται  με τις τεχνικές λεπτομέρειες λειτουργίας του σταθμού καθαρισμού λυμάτων πλευρά που θέλει κάποιες γνώσεις και λίγο ψάξιμο, δεν θα γίνει καμία αναφορά στο πιο σοβαρό κομμάτι, των πολιτικών που έχουν χρόνια τώρα αυτό το αποτέλεσμα στο Πάρκο και που φυσικά συνδέονται με τις γενικότερες πολιτικές κατευθύνσεις όλων των κυβερνήσεων. Ως προς το αν μπορεί να λυθεί το πρόβλημα έλλειψης νερού στο Πάρκο, χωρίς βιολογικό καθαρισμό λυμάτων, να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα. Αρχικά η ΕΥΔΑΠ πρέπει να είναι ένας δημόσιος φορέας που να διαχειρίζεται το αγαθό του νερού προς όφελος του λαού της περιοχής και όλου του λεκανοπεδίου και όχι ως νταβαντζής ξένων εταιρειών. Σε αυτό το πλαίσιο η ίδια η ΕΥΔΑΠ θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα του νερού, απλά δίνοντας τσάμπα νερό στο Πάρκο. Το νερό δεν είναι της ΕΥΔΑΠ ούτε κανενός. Είναι της φύσης και οι κάτοικοι πρέπει να έχουν πρόσβαση δωρεάν σε αυτό, για να καλύπτονται οι ανάγκες τους, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι ανάγκες για πάρκα περιπάτου, άθλησης και αναψυχής. Ειδικά στο βαθμό που δεν παρατηρείται μείωση των αποθεμάτων του νερού που χρησιμοποιείται.  Δεύτερον, μπορούν να βρεθούν λύσεις οικολογικές, φιλικές με τη φυσιογνωμία και τη χρήση του Πάρκου (ενδεικτικά: έλεγχος των υπαρχόντων γεωτρήσεων και εξέταση αν μπορεί να αυξηθεί η δυναμικότητά τους, πραγματοποίηση νέων γεωτρήσεων, εφόσον φαίνεται να υπάρχουν διαθέσιμα υπόγεια ύδατα στην περιοχή, επαναλειτουργία της μονάδας ανακυκλοφορίας του νερού της λίμνης από τα κατώτερα προς τα ανώτερα σημεία, επιδιόρθωση της ζημιάς που προκλήθηκε στο ρέμα της Εσχατιάς, με έξοδα αυτών που το προκάλεσαν, εξέταση της πιθανότητας συλλογής ομβρίων, με τρόπους παραδοσιακούς), αρκεί οι λύσεις αυτές να πραγματοποιηθούν από δημόσιους φορείς, με έλεγχο – παρέμβαση των κατοίκων ώστε να εξασφαλίζεται η ορθή εφαρμογή των όποιων μέτρων, μακριά από κερδοσκοπικές λογικές, έξω από τη λογική των επιλέξιμων επενδύσεων των ΕΣΠΑ κλπ. Ποιες πολιτικές δυνάμεις θέλουν να υποστηρίξουν τέτοιες επιλογές; Όχι πάντως αυτές που πίσω από την πλάτη μας δέχθηκαν τη χαβούζα, και ακόμα και σήμερα προσπαθούν με κάθε τρόπο να τη διασώσουν.

Βιβλιογραφία

1.       Ανακοίνωση του ΦΔ με τίτλο «Για την ανακύκλωση νερού στο Πάρκο Τρίτση» 23-9-2108

2.       https://en.wikipedia.org/wiki/Reclaimed_water

3.       Απόφαση του ΦΔ αρ. 196 /17-5-2018

4.       ΕΥΔΑΠ: Υλοποίηση compact μονάδας MBR Πάρκου Τρίτση

5.       Irrigation with treated wastewater: potential impacts on microbial function and diversity in agricultural soils (Lopes, Becerra –Castro, Vaz-Moreira, Silva, Nunes am Manaia). Wastewater and current Challenges pp 105-128, 31-5-2015

6.       https://www.eydap.gr/userfiles/c3c4382d-a658-4d79-b9e2-ecff7ddd9b76/Fact%20Sheet%20%CE%9A%CE%95%CE%9B%CE%9C.pdf

7.       https://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp26-c6.pdf

8.       Investigating the impacts of recycled water on long-lived conifers (Nackley, Barnes, Oki) AoB Plants, 15-4-2015

9.       https://en.wikipedia.org/wiki/Membrane_bioreactor

10.   Συνεδρίαση Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Αγ. Αναργύρων – Καματερού, 15-11-2018

11.   http://www.water-reuse.eu/news

12.   Membrane Bioreactor (MBR) Technology for Wastewater Treatment and Reclamation: Membrane Fouling (Iorhemen, Hamza, Tay) Membranes (Basel), 6-2016, 6(2):33